دکتر نادرقلی ابراهیمی  ستادهای ایجاد شده در معاونت علمی را فرصتی برای پرداختن به سوالات مطرح در حوزه‌های مختلف و ارائه پاسخ‌های مناسب به آنها دانست و اظهار کرد: راهکارهایی که برای هر یک از این سوالات ارائه می‌شود، می‌تواند منجر به اجرای پروژه پایلوت و یا فازهای نیمه صنعتی و صنعتی توسط افراد خلاق، شرکت‌های استارتاپی و دانش‌بنیان شود.

وی "رفع نیازها در استفاده بهینه از منابع آبی و بازچرخانی آب" و "رفع وابستگی‌های استراتژیک" را از کارکردهای فناوری‌های نوین در حوزه آب دانست و اظهار کرد: توسعه این فناوری‌ها از طریق ایده‌پردازی در سیستم‌های علمی و یا برگزاری رویدادهای علمی میسر می‌شود و بر این اساس ما نیز از صاحب­‌نظران، دانشگاهیان و دانشمندان درخواست کرده‌ایم ایده‌ها و پروپوزال‌های فناورانه خود را برای حمایت‌های بیشتر معرفی کنند.

ابراهیمی، محور فعالیت‌های ستاد آب معاونت علمی را سند توسعه این حوزه دانست که با اجماع نظرات وزارتخانه‌های نیرو، جهاد کشاورزی، راه، مسکن و شهرسازی، نفت، کشور و ... در حوزه‌های آب، خشکسالی، فرسایش خاک، الگوی کشت،‌ استحصال، توزیع، تامین و انتقال آب تهیه شده است و ادامه داد: این سند دارای ۲۶ راهبرد مشخص و تعداد زیادی اقدام است که بخش اعظمی از این اقدامات و راهبردها منبعث از اولویت‌های کشور در فناوری‌های مرتبط است، ضمن آنکه نماینده ۸ دستگاه مرتبط با این حوزه عضو ستاد آب و خشکسالی معاونت علمی هستند.

وی نمونه بارز این همکاری را در موضوع سیل دانست و توضیح داد: به دلیل مواجه بودن با شرایط تغییر اقلیم لذا نقشه‌­های پهنه‌­بندی سیل توسط این ستاد تهیه و در آن هشدارهای لازم داده شده بود. یکی از موضوعات با اولویت ما شرایط غیر قابل پیش بینی بودن بارندگی‌ها است؛ از این رو به مطالعه در خصوص "حریم‌ سیلاب در رودخانه‌ها" پرداخته شد.

ابراهیمی با بیان اینکه در این مطالعات حریم سیل‌­گیری رودخانه‌ استان‌های "گلستان"، "لرستان" و "خوزستان" مشخص شد، افزود: نتایج این کار علمی به دستگاه‌­های ذیربط اعلام و ارائه شد و در این صورت باید مدیریت ساخت و ساز در حریم این رودخانه‌ها را مشاهده می‌­کردیم.

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست با تاکید بر اینکه دقیقا در حریم رودخانه‌هایی که اعلام هشدار داده شده بود، بیشترین خسارات ناشی از سیل را متحمل شدند، خاطر نشان کرد: نگاه به آینده یکی از فعالیت‌های ما در ستاد است که در سند جامع فناوری‌­های ستاد بر آن تاکید شده است.

تامین آب شرب

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست، ۹۷ درصد از آب‌های موجود بر کره زمین را آب‌های شور دانست و گفت: در حالی تنها ۳ درصد از آب‌های موجود در کره زمین قابل استفاده است که ۲.۵ درصد از این آب‌ها را یخچال‌های قطبی تشکیل می‌دهند و از دسترس ما خارج هستند؛ از این رو تنها نیم درصد از آب‌های شیرین قابل شرب کره زمین قابلیت بهره­‌برداری مستقیم را دارند.

وی در عین حال ایران را کشوری با اقلیم خشک و نیمه خشک توصیف کرد و یادآور شد: به غیر از نواحی شمالی و غربی کشور، سایر مناطق کشور در نوار خشک دنیا قرار دارد؛ ضمن آنکه در دوره‌های مختلف خشکسالی‌های دوره­‌ای و یا سالیانه نیز به این شرایط اضافه شده است.

ابراهیمی با بیان اینکه در چنین شرایطی حجم آب‌های تجدید شونده ناشی از بارندگی ثابت است، خاطر نشان کرد: آمارهای موجود نشان می‌دهد حدود ۸۰ تا ۱۰۰ میلیارد متر مکعب آب تجدیدپذیر در کشور داریم و این سوال مطرح می‌شود که با چه فناوری و روشی می‌توان از آب‌های موجود در کشور استفاده بهینه کرد تا بیشتر از این آب‌های تجدیدپذیر محدود و یا از دسترس خارج نشوند.

استفاده از آب‌های غیر متعارف

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست، استفاده از آب‌های غیر متعارف را یکی دیگر از سیاست‌های این ستاد نام برد و یادآور شد: در ماده ۳۶ برنامه ششم توسعه بر استفاده و تامین ۳۰ درصدی آب موردنیاز از آب‌های شور دریاها تاکید شده است و بر این اساس تامین آب‌ شرب از دریای شمال و جنوب برای "شرب"، "صنعت" و "کشاورزی" در دستور کار قرار گرفته است.

وی تامین آب شرب از آب‌های دریاها را منوط به فناوری‌های پیشرفته دانست و ادامه داد: "اسمز معکوس" از جمله فناوری‌هایی است که در این زمینه در اختیار داریم، در حالی که در بسیاری از بخش‌های آن مانند "غشاء"، "فشار قوی" و "مخازن تحت فشار" نیاز به توسعه فناوری و قطع وابستگی کامل داریم.

ابراهیمی به بیان اقدامات این ستاد برای بومی‌سازی فناوری‌های مورد نیاز در این حوزه پرداخت و گفت: در این راستا ۱۲ آیتم در حوزه بازچرخانی آب از دریا تعریف شده که ۳ مورد آن مربوط به وابستگی‌هایی است که در حوزه اسمز معکوس با آن مواجه هستیم. لذا معاونت و ستاد برای بومی‌سازی این فناوری‌ها برنامه راه تهیه کرده و بر اساس آن نیز حرکت می‌شود. دستیابی به فناوری‌های با مصرف انرژی کمتر و بالاترین راندمان از دیگر برنامه‌های این ستاد است.

گرد و غبار چالش زیست محیطی دیگر کشور

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست، با اشاره به درگیر بودن کشور با چالش زیست محیطی گرد و غبار، اظهار کرد: برآوردهای ما نشان می‌دهد که بالغ بر ۵۷ درصد از جمعیت کشور تحت پوشش اثرات گرد و غبار قرار داشته و طی آینده­‌ای نه چندان دور ۷۵ درصد از جمعیت کشور در سایر استان­‌ها درگیر این چالش خواهند بود.

وی اضافه کرد: به منظور کاهش آسیب‌های ناشی از گرد و غبار فراخوان لازم برای اخذ موضوعات و پیشنهادهای فناورانه و یا حمایت از پایان‌نامه‌های دانشجویان کارشناسی ارشد و رساله‌های دانشجویان دکتری منتشر شده است. با ارائه، تصویب و اجرای طرح­‌های فناورانه قطعا بومی‌­سازی، ثروت آفرینی و کارآفرینی در زیست بوم آب کشور را شاهد خواهیم بود.

ابراهیمی استفاده از مالچ‌های غیر نفتی را راهکار رایج برای تثبیت کانون‌های گرد و غبار دانست و ادامه داد: ما به دنبال جایگزین کردن مالچ‌های زیستی و سازگار با طبیعت با مالچ‌های نفتی هستیم و در این زمینه محصولات بسیاری تولید شد و ادعا کردند که قادر به تثبیت کانون‌های ریزگردها هستند.

وی با طرح این سوال که آیا همه این محصولات در شرایط ایران قابل کاربرد است یا خیر، اظهار کرد: در کشور حدود ۱۰ میلیون هکتار بیابان داریم و بیابان‌های خوزستان یکی از کانون‌های ریزگرد در کشور به شمار می‌روند؛ از این رو ما از همه محصولات و فناوری‌هایی که در این زمینه تولید شده و کاربرد موثر دارند، حمایت خواهیم کرد. قطعا این محصولات باید به سمت روش‌های اقتصادی که توسط مردم و شرکت­‌های خصوصی اجرا، نگهداری و بهره‌برداری شوند، سوق داده شود.

دانشیار پژوهشکده حفاظت خاک وآبخیزداری کشور با تاکید بر اینکه نهادهای دولتی در حوزه تثبیت گرد و غبار باید تسهیل­‌گری داشته باشند، گفت: نهادهای دولتی با اجرای نهال کاری از منطقه خارج می‌شوند، ولی درگیر کردن مردم در این زمینه می‌تواند موثر باشد؛ از این رو روش‌های "بیابان‌زدایی مردمی" از جمله متدهایی است که ضرورت دارد با قوت پیگیری و اقدام شود.

وی تمرکز برنامه‌ای این ستاد را مشارکت بیشتر بخش‌های خصوصی و عامه مردم دانست و یادآور شد: کارگروهی در زمینه مالچ‌­های غیرنفتی در سازمان محیط زیست شکل گرفته است و این کارگروه تنها مرجع تاییدکننده این محصولات است. در این کارگروه بر اساس بررسی و روندی که دارند، تاکنون ۲ مالچ زیستی تولیدشده مورد تایید قرار گرفته است.

ابراهیمی با تاکید بر اینکه این ستاد نیز از اعضای این کارگروه است، خاطر نشان کرد: مجری پایلوت‌ مالچ‌های زیستی تولیدشده نیز شرکت­‌های دانش­‌بنیان مرتبط با این ستاد هستند.

این محقق با اشاره به تولید مالچ‌های رسی در کشور، گفت: نوعی از این مالچ برای جلوگیری از شکوفایی جلبکی مورد استفاده گرفت که موفق بوده است.

استحصال آب از باران

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست گفت: در تهران هر فرد در شبانه‌روز حدود ۲۰۰ لیتر آب مصرف می‌کند که متوسط مصرف جهانی نصف این میزان است.

وی با انتقاد نسبت به نحوه استفاده آب قابل شرب استاندارد در منازل، اظهار کرد: در دنیا تلاش‌ می‌شود که از آب باران استفاده شود و بر این اساس مجتمع‌های مسکونی ۵۰ درصد از آب مورد نیاز خود را برای آبیاری فضای سبز باید از استحصال آب باران کسب کنند و آب شهری به آنها داده نمی‌شود.

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست با تاکید بر اینکه استحصال آب باران برای مصارف غیرشرب باید از الزامات شهرداری و مقررات کلی ساختمان باشد، اضافه کرد: مجتمع‌های مسکونی، بیمارستانی، دانشگاهی و پادگان‌ها می­‌توانند حداقل ۵۰ درصد از آب مورد نیاز خود را از طریق جمع‌آوری آب باران تامین کنند.

ابراهیمی از تدوین چندین طرح در این زمینه خبر داد و افزود: این روش‌ها باید در قوانین و مقررات کشور وارد شوند تا مشارکت مردم و کسب‌وکارهای نوین در این حوزه‌ها محقق شود.